تاریخ روایی(روایت تاریخ)
چکیده:
سازمان ساواک بعد از کودتای 28 مرداد 1332 به منظور سرکوب تهدیدات سیاسی علیه رژیم پهلوی تشکیل شد.
در روند تشکیل ساواک عوامل خارجی مانند رژیم آمریکا و اسرائیل به ویژه سازمان سیا وموساد در راستای توسعه
شبکه های اطلاعاتی ـ امنیتی منطقه‌ای و به منظور تقویت اهداف آنی و بلند مدت بعد از کودتای 28 مرداد نقش
مهمی ایفا نمودند.
از عوامل داخلی می‌توان به مبارزه با گروههای ضد رژیم ،کمونیستها و گروههای چپ و جلوگیری از اقدامات
براندازی علیه رژیم که بعد از کودتا بیم گسترش آن می‌رفت، اشاره نمود. سیر تشکیل سازمانهای امنیتی در دوره
پهلوی تا تشکیل سازمان ساواک قابل تأمل است. در این نوشتار به روند تشکیل ساواک با تکیه بر لوایح قانونی
نظیر لایحه امنیت اجتماعی مصوب مجلس دوره هفدهم و لایحه تشکیل ساواک در سال 1335 و متن مذاکرات
مجلس شورای اسلامی پرداخته و به این سئوال پاسخ داده می‌شود:
زمینه تشکیل ساواک آیا ارتباطی به طرح قانون امنیت اجتماعی که در دوره نخست وزیری مصدق مطرح شد دارد؟
در پژوهش حاضر با مقایسه متن شرایط سیاسی، اجتماعی کشور که در مقاله تبیین شده است، می‌توان چنین
گفت که درلایحه اجتماعی، امنیت شهری که عهده‌دار آن ارگانهایی مانند وزارت کشور بودند امنیت از منظر
اجتماعی مطرح شده است و همانطور که مصدق قید نموده بود لایحه به مدت سه ماه اعتبار داشته، درحالی که
در لایحه ساواک نظارت شاه و نخست وزیر به مسائل حکومت و سلطنت کاملا جنبه سیاسی داشت و لایحه
محدودیت زمانی نداشت و عام بود. در لایحه امنیت اجتماعی حفظ نظم عمومی مطرح است در حالی که در لایحه
ساواک اقسام جاسوسی و فعالیت های غیر قانونی و توطئه از جنبه سیاسی و حکومتی مطرح می‌باشدو به هیچ
وجه این دو لایحه ارتباط معنایی و سیاسی با یکدیگر ندارند و مرحوم محمد مصدق نیز در تدوین لایحه ساواک
نقشی نداشته است.
کلید واژه:
ساواک، رژیم پهلوی ، سیا ، موساد، مصدق.
faezehtavakoli@yahoo.com دانشجوی دکتری تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی(تهران مرکز)،کارشناس پژوهشی تاریخ پژوهشگاه علوم انسانی *