تاریخ روایی(روایت تاریخ)
چکیده:
«زمین-اسطوره‌شناسی»1حوزه‌ای مطالعاتی است که در آن به باورها و تصورات اساطیری و همچنین عامیانه نسبت به رخدادها و فرایندهای مرتبط با زمین یا همان زیستگاه انسان توجه ویژه‌ای می‌شود. در این مطالعات برخی از اسطورههای مرتبط با طبیعت به مثابه روایت‌های ذهنی ابنای بشر از رخداهای واقعی زمین در نظر گرفته شده و از این جهت میتواند به عنوان سرنخی تاریخی جهت مسائل تاریخ زمین و پژهش در درک تاریخی فرهنگ‌های کهن نسبت به گوشه ای از طبیعت مورد استفاده قرار گیرد. طی سالهای اخیر این حوزه مطالعاتی توسع یافته است و با تاکید بر نقش علوم انسانی و فرهنگی در مطالعات طبیعی ، باورها و افسانههای محلی را مورد توجه قرار داده است. «دودکش جن» یکی از پدیده‌های طبیعی است که از منظر علوم طبیعی ، حاصل فرسایش بادی و آبی است اما به واسطه شکل عجیب و غریبش مورد توجه قرار گرفته و روایت‌های عامیانه و افسانههایی حول آنها شکل گرفته است و حتی موجب عمومیت نامگذاری عامیانه در اصطلاح‌شناسی علوم طبیعی شده است. از این رو نمونه مناسبی جهت بررسی‌های زمین-اسطوره‌شناختی به نظر می‌رسد؛ شهرستان «ماهنشان» در استان زنجان یکی از مناطقی است که در آن نمونه‌های متنوعی از «دودکش جن» وجود دارد و تحقیقات میدانی در راستای گردآوری باورها و داستان‌های عامیانه مردم (ساکن اطراف این پدیده‌ها) از این پدیده‌ها، میتواند نمونه‌ای از مطالعه زمین-اسطوره‌شناختی در این منطقه به شمار آید.
واژگان کلیدی: فرهنگ عامه، افسانه، زمین-اسطوره، دودکش جن، قلعه بهستان
1- Geomythology