تاریخ روایی(روایت تاریخ)
چکیده:
اهمیت تجارت و جاده ابریشم نزد مغولان و موقعیت سوق الجیشی ماورالنهر که این جاده از آن می‌گذشت منجر
به این شد که پس از سرنگونی حکومت خوارزمشاهی اداره مناطق شهرنشین ماوراءالنهر یعنی سمرقند و بخارا
به یک بازرگان مسلمان خوارزمی به نام محمود یلواچ که مشاور و سفیر چنگیزخان نزد سلطان محمد خوارزمشاه
بود اعطا شود، با مرگ چنگیزخان، محمود یلواچ از جانب اوکتای حکومت ختا را بر عهده گرفت و پسرش مسعود
یلواچ جانشین پدر در ماورالنهر شد که در این زمان جزئی از اولوس جغتای محسوب می‌شد. در واقع می‌توان گفت
محمود و مسعود یلواچ در اوج قدرت و وحدت امپراطوری مغول (از چنگیز تا مرگ منگو قاآن) نایب خان بزرگ مغول در
ماوراءالنهر و اولوس جغتای محسوب می‌شدند.
حکومت محمود یلواچ و سپس مسعود در سرزمین وسیعی از بیش بالیغ تا بخارا امتیاز بزرگی برای مسلمانان این
مناطق بود که از نفوذ و قدرت خویش در جهت رفاه عام استفاده کردند. با حسن تدبیر و اقدامات محمود و مسعود
یلواچ در ماوراءالنهر، شهر های آن تجدید بنا و ترمیم شده دارای رونق و شکوفایی شدند، مسعود بیک بارها مانع
نهب و غارت و ویرانی این مناطق در جریان جنگ های داخلی بین شاهزادگان چنگیزی شد، وی را باید معروفترین و
معتبرترین شخصیت این دوره از حکومت مغول دانست و چون عمری دراز داشت و دوران حکومتش طولانی بود
موفقیتهای فراوان در زمینه عمران و آبادی کسب کرد.
با مرگ مسعود این مناطق رو به افول گذاشتند و صحرانشینان ترک– مغول (جغتائیان) یکه تاز این مناطق شدند. در
این مقاله سعی شده است تا اوضاع سیاسی و اجتماعی ماوراء النهر در دورۀ حاکمیت مغولان با تاکید بر نقش
خاندان یلواچ در امپراطوری مغول به ویژه در ماوراء النهر که جزئی از اولوس جغتای محسوب می‌شد، مورد بررسی
قرار گیرد.
کلید واژه:
مغول، اولوس چغتای، محمود یلواچ، مسعود یلواچ، ماوراء النهر.
m.heidarimehr15@yahoo.com کارشناس ارشد تاریخ *