چکیده
نمادگرایی برای بیان مفاهیم در طی زمانها و قرون شکل گرفته و در تفکرات و رؤیاهای نژادهای مختلف
جای گرفته است و درفراسوی مرزهای ارتباطی جای دارد. نماد، اندیشه را برمیانگیزد و انسان را به
گسترهی اندیشه بدون گفتار رهنمون میکند. تاریخ نماد نشان میدهد که هر چیز میتواند ارزش نمادین
پیدا کند، مانند مظاهر طبیعت (سنگها، گیاهان، جانوران، کوهها و درهها، خورشید و ماه، باد، آب، آتش)
یا حتی اشکال مجرد (اعداد، مثلث، مربع و دایره). در حقیقت همه جهان یک نماد بالقوه است. انسان با
تمایلی که به آفرینش نمادها دارد، اشیاء و اشکال و جانوران را به نمادها تبدیل میکند. بدین وسیله اهمیت
روانشناسی بسزایی به آنها میدهد و آنها را در هنر بصری خود بیان میکند(لایافه، 1352: 364).
مار و عقرب از جملة حیواناتی هستند که در فرهنگهای مختلف کارکردهای نمادین دارند. بررسی منشاء و
نوع این کارکردهای نمادین نه تنها در شناخت هرچه بیشتر تمدنها و فرهنگها مؤثر خواهد بود بلکه سیر فکری
مشترک آنها را نیز نشان خواهد داد. بر این اساس در این پژوهش به بررسی تطبیقی کارکردهای نمادین مار و
عقرب در تمدنهای متعدد میپردازیم و عناصر مشترک و وجوه اختلاف آنها را از نظر نمادشناسی تبیین میکنیم.
کلمات کلیدی: نماد، مار، عقرب، بررسی تطبیقی