تاریخ روایی(روایت تاریخ)
چکیده:[1]
آغاز رنسانسِ ادبیات فارسی در قرن 11-10م/ 4-5ق. با ظهور فرهنگ دیوانسالاری همراه بود. حضور نخبگان
نظامی، که معمولا از ترکان، در رابطه با طبقه اداری که معمولا از ایرانیان بودند، غلبه داشت و بهوسیله تقسیم
جامعه نخبگان به (اهل شمشیر) و (اهل القلم) بیان میشدند. از جمله موضوعات مطرح در عصر تیموری انشاء
میباشد که معمولاً در ردهبندی محققان شرق شناسِ سنتی، انشاء به عنوان اثر ادبی در واقع طیف وسیعی از
تعاریف را در بر میگیرد و به عبارتی ابزاری تلفیقی از بیان خلاق میباشد که در مکاتبات دولتی و پیامهای
شخصی جلوه نمود. در عین حال، موضوعی که برداشت میشد این بود که انشاء همچنان ابزار آموزشی برای
منشیان و مدیران دربار به شمار میآمد. سوالاتی که در این بین مطرح است عبارتند از: آیا در میان اهل قلم
تیموریان- مدیران و دیوان سالاران مسئول اداره و نمایاندگان امپراتوری- انگیزهای برای استفاده از سبک انشاء در
روشی مشابه وجود داشتهاست؟ و آیا مقامات صدارت تیموری در تنظیم، حفظ و اشاعه این مهم، به تولید کتابهای
راهنمای انشا نگاری پرداختند؟ منظر ارزشمند برای پاسخگویی بر این پرسشها در مخزن الانشای کمال الدین
حسین واعظ کاشفی ارائه میگردد. چنانکه مخزن الانشاءِ کاشفی به منزله تلاشی آگاهانه توسط یکی از دیوان
سالاران محقق و برجسته فارسی در هرات تیموری، نه تنها برای حفظ و ترویج میراث فرهنگی فارسی کلاسیک از
طریق انشانگاری، بلکه برای حفاظت و دفاع از نقش و جایگاه نخبگان ایرانی -اهل قلم- در عصر رقابتهای قومی و
رقابت بین ترک و فارس در آسیای غربی محسوب میگردید.
کلیدواژه:
تیموریان، واعظ کاشفی، مخزن الانشاء، اهل قلم، طبقهبندی اجتماعی.
* . انتشار یافته در مجله مطالعات ایرانیان، جلد 36، شماره 4، دسامبر2003:
Colin Paul Mitchell, (2003), To preserve and protect: Husayn Vacizi Kashifi and Perso-Islamic chancellery culture, Iranian Studies, Vol 36, No4: pp 485-508.
** . استادیار گروه تاریخ اسلام؛ دانشگاه دالهوزی کانادا.
*** . دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی؛ دانشگاه فردوسی مشهد (mostafa.shateri@yahoo.com)
[1] . به علت عدم ذکر چکیده در مقاله، این متن از مقدمه مفصل نویسنده بهوسیله مترجم استخراج گردیده و همچنین برای درک بهتر، بخشبندیهایی با بهرهگیری از عناوین مرتبط با توضیحات، در ساختار مقاله صورت پذیرفتهاست.